سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

استان خراسان جنوبي با مساحت بیش از 15 میلیون هكتار ،حدود 9 درصد مساحت كشور را به خود اختصاص داده است. حدود 96.5درصد از كل مساحت استان بیش از 14 میلیون هكتار را عرصه هاي طبيعي در بر مي گيرد. این استان با قرار داشتن بر روی کمربند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی دارای ذخائر منابع آبی بسیار ضعیف و نزولات جوی کم، تبخیر سالیانه بسیار شدید و میزان پوشش گیاهی اندک است. این شرایط موجب شده که از کل عرصه های طبیعی استان 36 درصد را عرصه های بیابانی و 50 درصد را مراتع کم تراکم بیابانی تشکیل دهد.

 استان خراسان جنوبی دومین استان بیابانی کشور است که با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی 86 درصد مساحت استان را شامل می شود. پدیده‌های بیابانی بیش از 4 میلیون هكتار از كل وسعت استان خراسان جنوبی را تشکیل می‌دهد. براساس مطالعات انجام شده در خصوص مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی، 41 كانون بحراني فرسايش بادي شهرستانی  در سطح 10 شهرستان استان خراسان جنوبی ( 32 کانون استانی)شناسايي شده است. سطح اين كانون ها برابر دو میلیون و 135 هزار و 985 هکتار ارزیابی كه 603 هزار و 836 هكتار داراي شدت زياد، 868 هزار و 490 هکتار با شدت متوسط و 663 هزار و 659  هكتار با شدت كم است. که 14 درصد مساحت استان را دربر می گیرد.

مجموع خسارت‌هاي ناشي از اين كانون‌هاي بحراني در استان خراسان جنوبی سالانه حدود 828 ميليون و 902 هزار ريال برآورد شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه خراسان جنوبی جزو ۵ استان درگیر با پدیده ی گرد و غبار و دومین استان بیابانی کشور است. گفت: طی سال های اخیر با توجه به شرایط خاص استان اقدامات مقابله با بیابانزایی در استان شتاب بیشتری گرفت.

علیرضا نصرآبادی درباره ی عملکرد حوزه ی بیابان از ابتدای استان شدن خراسان جنوبی تا کنون افزود: با اجرای 147 هزار و 892 هکتار نهالکاری، 36 هزار و 078 هکتار مدیریت روان‌ آب سطحی و 13 هزارو 876 هکتار بذرکاری، 381 کیلومتر احداث بادشکن زنده ،577 کیلومتر احداث بادشکن غیر زنده نقش مهمی در جلوگیری از اثرات منفی ریزگردها و شن‌های روان و نابودی مراتع داشته، اما با توجه به افزایش کانون های فرسایش بادی و خاکی، خشکسالی های متناوب و کمبود بارندگی، با توجه به کمبود اعتبارات ، سرعت اجرای طرح های مقابله با بیابان زدایی اندک است.

رشد کانون های بحرانی

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: علاوه بر این تهیه یک میلیون و 687 هزار و  249هکتار طرح های مقابله با بیابانزایی،علاوه بر این 94 هزار و 895 هزار هکتار طرح مدیریت جنگل های دست کاشت،هزارو 238 هکتار مالچ پاشی و نیز 126 کیلومتر احداث تله ی رسوب گیر اندکی از مشکلات بیابانزایی را کاهش داده است.

وی ادامه داد: در عرصه‌های بیایانی یکی از مشکلات اساسی جهانی، ملی و منطقه‌ای، تغییر اقلیم و تخریب سرزمین است که برآیند آن به شکل فرسایش خاکی خود را نشان می‌دهد.

علیرضا نصرآبادی اظهار کرد: در عرصه فرسایش بادی خراسان جنوبی، طرح های بیابان‌زایی را داریم که با توجه به حساسیت‌های اقلیمی، جغرافیایی و منطقه‌ای حاکم بر استان برنامه ریزی شده است.

به گفته ی وی از سال 89 تا 97  مساحت کانون های بحرانی بر اثر خشکسالی وتغییر اقلیم 55 درصد رشد داشته است علاوه بر این مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی نیز 68 درصد رشد را  در این بازه  زمانی نشان می دهد.

وی تصریح کرد: پدیده بیابان‌زایی تبعات مستقیم و غیرمستقیم متفاوتی دارد که حرکت ماسه‌های روان یکی از این تبعات است، به نوعی که در منطقه سه قلعه سرایان امکان ادامه فعالیت و استمرار بخش کشاورزی و دامداری و سکونت مردم دچار اختلال شده بود.

نصرآبادی درباره ی اقدامات انجام شده برای جلوگیری از فرسایش بادی و نیز کاهش پدیده ی ریزگردها و مدیریت مراتع بیابانی گفت: احیاء و اصلاح مرتع با کاشت گونه‌های مختلف، ذخیره سازی نزولات بارش و هرزآب ها و روان آب ها در اراضی کم شیب و دشتی با اجرای هلالی‌های آبگیر و احداث چاله‌های فصلی یا شیارهایی برای ذخیره نزولات همراه با کاشت بذر در گونه های مختلف، از جمله اقدامات انجام شده است.

وی تصریح کرد: تثبیت شن‌های روان و جلوگیری از گرد و غبار، تبخیر بیشتر و تخریب بافت خاک به لحاظ شیمایی از جمله مزایای اجرای این طرح‌ها در عرصه‌های بیابانی است.

به گفته ی وی سال گذشته سطح عملکرد طرح های مبارزه با بیابانزایی ۱۰۷ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و ۴ میلیارد تومان بیشتر از اعتباری که برای سال ۹۹ در نظر گرفته شده بود کار انجام شده است.

وی موضوع مهم دیگر را حفاظت از  این عرصه ها دانست که شامل حفاظت و غرق چرای دام و مقابله با آفات و بیماری ها و تغییر اقلیمی است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی درباره ی کاهش مقاومت گونه های مختلف گیاهی  در عرصه های منابع طبیعی ادامه داد: با توجه به خشک شدن هوا و کمبود بارندگی مقاومت این گیاهان نیز کمتر می‌شود و با تغییرات اقلیمی برخی گونه‌ها دچار آفاتی مانند شپشک سفید و هجوم ملخ‌های کوهان دار می‌شود که در شهرستان سه قلعه شاهد شیوع گسترده آن بوده ایم.

وی ادامه داد: این آفت به موقع توسط مشارکت تشکل‌های مردمی، بسیج، سپاه در بازه زمانی کمتر از ۲ ماه مهار شد.

وی افزود: یکی دیگر از موضوعات حفاظتی طرح مدیریت جنگل‌های دست کاشت با مدیریت قطع برش است، به این صورت که گونه‌ها و سرشاخه هایی که دچار آفت شده‌اند با قطع به موقع و دور کردن از محل از بین برود و با ضایعات آلوده قبل از رشد آفت مبارزه شود.

وی با اشاره به اعتباراتی که از سال ۹۶ در کارگروه ملی مقابله با گرد و غبار برای استان تعیین شد گفت:با توجه به گستردگی استان ما همیشه یک گام جلوتر از اعتبارات مقابله با بیابانزایی بوده ایم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزدای خراسان جنوبی از اعتبار جداگانه برای عملیات مالچ پاشی با طرح مدیریت شنهای روان در استان خبر داد و تصریح کرد:تنها ۷ استان در کشور این اعتبار را دریافت کردند که استان ما نیز توانست از آن بهره مند شود.

نصرآبادی افزود:این عملکرد باعث شد خراسان جنوبی در بحث مقابله با بیابانزایی رتبه ی اول کشور را کسب کند. عملکرد خوب سال گذشته باعث شد سال 1400 در این حوزه ۹۹ میلیارد تومان اعتبار برای بیابانزدایی اختصاص یابد که نسبت به سال 99 دو برابر افزایش داشته است.