سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

نیمی از وسعت ۱۵ میلیون هکتاری خراسان جنوبی را حوزه‌های آبخیز این استان به خود اختصاص می‌دهد که از این میزان برای ۲.۶ میلیون هکتار (۳۵درصد) کار مطالعاتی و تهیه طرح اجرایی انجام و از این سطح ۳۴ درصد اجرایی شده است.

همچنین از سال ۱۳۸۴ تا سال ۱۴۰۱ نیز دو هزار و ۳۰۰ سازه آبخیزداری در همه نقاط خراسان جنوبی اجرایی شده که احداث آن مهار ۸۴ میلیون و ۵۰۰ هزار متر مکعب رواناب را در سطحی بالغ بر ۹۰۰ هزار هکتار را شامل می‌شود.

از این میزان رواناب مهار شده حدود ۵۰ درصد آن به سفره آب‌های زیرزمنی نفوذ یافته و سبب تغذیه سفره‌های آب زیر زمینی شده است. این امر افزایش دبی قنات‌ها را در پایین دست سازه‌های آبخیزداری در پی داشته که به دنبال آن سطح زیر کشت محصولات کشاورزی نیز افزایش یافته است.

حال با این همه مزایایی که اجرای سازه‌های آبخیزداری آن هم در استانی که یک سوم رواناب‌های آن از مرزها خارج می شود دارد پرسشی که مطرح می شود این است که احداث سازه های آبخیزداری در بالادست سدها چه تاثیری بر آن دارد؟

علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به احداث ۸۷۱ سازه آبخیزداری در بالادست سدهای استان اظهار داشت: یکی از موارد مهم و قابل توجه در حوزه  سدها به لحاظ علم آبخیزداری موضوع رسوبگیری آن است که تاثیر مستقیم بر بازدهی و عمر مفید سدها دارد.

همچنین رسوبات نشسته در مخازن سدها حاصل از فرسایش خاک در بالادست حوضه آبخیز سداست که در این خصوص اقدامات آبخیزداری در دو بخش اجرایی شد.

وی اولین اقدام را کاهش فرسایش خاک  و کنترل رسوب وارده به مخزن دانست که با کنترل عوامل فرساینده و فرسایش پذیر خاک انجام می شود و ادامه داد:  شدت بارش ها و اندازه آن وضعیت سازنده جریان آب و باد،زمین شناسی و جنس خاک، میزان نفوذپذیری خاک، میزان و تراکم پوشش گیاهی سطح مراتع از پارامترهای مهم تعیین کننده فرسایش خاک است.

به گفته وی در این راستا بهبود پوشش گیاهی سطح مراتع و عملیات بیومکانیکی آبخیزداری با کنترل سرعت در روان آب‌های سطحی در مبدا فرسایش تاثیر بسزایی در کاهش فرسایش خاک خواهد داشت.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اضافه کرد:  عملیات مکانیکی آبخیزداری شامل احداث سازه های ارزی رسوبگیر گابیون ،سنگ و ملات بخش قابل توجهی از رسوبات حاصل از فرسایش خاک که جریان سیلاب به صورت بار معلق انتقال می یابد را مهار و تثبیت می کند که این موضوع سبب کاهش در ورود رسوبات به مخازن سدها و افزایش عمر مفید سد خواهد شد.

همچنین احداث دیوار ساحلی در کانال ها و مسیل ها و نقاط حاصل فرسایش پذیرکناره رودخانه فرسایش کناره رودخانه ها را به طرز مطلوب کنترل می کند.