سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

علیرضا نصرآبادی اظهار کرد: پدیده خشکسالی صدمات جبران ناپذیری را بر جنگل‌های طبیعی استان وارد نموده که برخی از این خسارات از جمله کاهش شدید ظرفیت و تولید جنگل‌های طبیعی و حتی از بین رفتن قسمت‌های مهمی از سطح جنگل‌ها از جمله آثار کوتاه مدت خشکسالی در بخش جنگل می‌باشد.

وی تصریح کرد: برخی از آثار آن نظیر بهم خوردن ترکیب گیاهی گیاهان، آثار تخریب زیست محیطی، فقر و گرسنگی، بیکاری از آثار بلند مدت خشکسالی می‌باشد که پس از چندین و چند سال مشاهده می‌گردد.

نصرآبادی افزود: همچنین خشکسالی در سال‌های جاری تأثیرات مخرب و مختلفی بر عرصه‌های جنگل‌های طبیعی و سایر فعالیت‌های جنگل کاری و جنگل داری داشته و خواهد داشت.

وی بیان داشت: تأثیر خشکسالی بر روی کاهش مقاومت درختان جنگلی نسبت به حمله آفات و امراض و متقابلاً افزایش کمی و کیفی آفات و امراض دارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه اولین گزارش مبنی بر خشکیدگی گونه‌های جنگلی در سطح استان به اوایل دهه نود بر می‌گردد، بیان داشت: با توجه به بررسی‌های صورت گرفته ضعف فیزیولوژی گیاهی ناشی از خشکسالی مهمترین عامل شناسایی گردید.

نصرآبادی ادامه داد: در سنوات نخست بیشترین پدیده خشکیدگی مربوط به شهرستان‌های نهبندان، طبس و بیرجند بوده که با توجه به ادامه روند خشکسالی، پدیده خشکیدگی درختان به سایر شهرستان‌ها نیز سرایت نموده و در حال حاضر همه استان با این پدیده درگیر می‌باشند.

وی گفت: در رویشگاه‌های مذکور گونه بومی بادامشک (Amygdalus scoparia) که دارای ارزش ژنتیکی و اقتصادی بالایی برای منطقه می‌باشد در آمار بیشترین آسیب از پدیده خشکسالی را داراست و گونه بنه در رتبه بعدی قرار دارد و در سایر گونه‌ها پدیده خشکیدگی به دلیل فراوانی کمتر، زیاد مشهود نیست.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی افزود: بررسی‌های و بازدیدهای به عمل آمده نشان می‌دهد که حداقل ۸۰ هزار هکتار از جنگل‌های طبیعی استان در اثر خشکسالی‌های اخیر آسیب بسیار جدی دیده و از بین رفته‌اند.

خسارت ۸ هزار میلیاردی به جنگل‌های خراسان جنوبی

وی ادامه داد: در صورتی که فقط هزینه‌های احیا و نگهداری تا استقرار کامل گیاهی بدون در نظر گرفتن خسارت‌های وارده بر ارزشهای زیست محیطی و تأثیر مثبت جنگل‌های طبیعی برفون و فلور منطقه و … محاسبه شود و هزینه احیا جنگل‌های منطقه نیز با حداقل برآورد ۱۰۰ میلیون ریال در نظر گرفته شود، بالغ بر ۸ هزار میلیارد ریال خسارت بر جنگل‌های استان وارد شده است.

نصرآبادی اضافه کرد: همچنین برابر بازدیدهای به عمل آمده حداقل ۳۰ درصد گونه‌های جنگلی استان در این رویشگاه‌ها دچار سر خشکیدگی شده‌اند که بالغ بر ۱۸ هزار میلیارد ریال خسارت بر جنگل‌های استان وارد کرده است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم ارزشهای اکولوژیکی و زیست محیطی و نقش جنگل‌ها بر محیط زیست را نیز بر خسارات فوق‌الذکر اضافه نمائیم عددی بسیار نجومی بدست خواهد آمد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی به برنامه‌های اصلاحی و احیایی مقابله با خشکسالی و کاهش اثرات آن در استان اشاره داشت و گفت: با توجه به ماهیت جنگل‌های استان که اکثراً در مناطق کوهستانی می‌باشند، عملیات احیایی و اصلاحی شامل تغییر در اجرای پروژه‌های احیایی و ایجاد تنوع گونه‌ای با تکیه بر گونه‌های بومی استان نظیر بنه، بادامک، سنو، ارغوان، زرشک و… در پروژه‌های جنگل‌کاری و توسعه جنگل و با استفاده از دانش بومی یکی از این برنامه‌ها است.
نصرآبادی ادامه داد: در گذشته عملیات توسعه و غنی سازی جنگل صرفاً به صورت بذرکاری با گونه بنه و بادامک انجام می‌شد که در جهت افزایش راندمان این عملیات چند اقدام مهم شامل شناسایی گونه‌های بومی جنگلی استان به منظور افزایش تنوع گونه‌ای نظیر بنه، بادامک، سنو، ارغوان، زرشک، ارس، سماق، ارژن که تلاش گردید در عملیات مذکور بسته به شرایط منطقه از این گونه‌ها استفاده می‌شود و با توجه به کاهش نزولات جوی در سال‌های اخیر و خشکسالی‌های مکرر سعی شده عملیات‌های فوق به منظور استفاده بهتر از نزولات جوی و با الگو گرفتن از دانش بومی تواًم با عملیات احداث هلالی‌های آبگیر انجام شود.

وی با بیان اینکه کشت و توسعه گونه‌های مولد محصولات غیرچوبی با هدف توسعه گیاهان دارویی یکی از سیاست‌های مهم اداره جنگل و سازمان متبوع در بخش جنگل اجرای پروژه‌ها با استفاده از گونه‌های اقتصادی و دارویی است، یادآور شد: در سال جاری سعی گردیده از گونه‌های اقتصادی نظیر سماق، پسته وحشی و… در اجرای پروژه‌ها استفاده شود تا ضمن افزایش پوشش جنگلی برای مردم بومی منطقه درآمد اقتصادی در پی داشته باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی بیان کرد: با توجه به سرشت خاص گونه‌های جنگلی بومی، شرایط نامساعد اقلیمی و خاکی استان در سنوات گذشته تولید نهال و کاشت در عرصه طبیعی گونه‌های بومی نظیر بادامک، بنه و زبان گنجشک کوهی (سنو) با مشکلات متعددی مواجه شده بود که با تلاش‌های انجام شده توسط کارشناسان این بخش، بازدید از سایر استان‌ها و با مشورت با مراکز تحقیقاتی و بهره برداران محلی موفقیت کاشت گونه‌های فوق به نحو چشمگیر افزایش یافت.

نصرآبادی به عملیات پرورشی جنگل اشاره کرد و افزود: به منظور جلوگیری از اشاعه آفات و بیماری‌ها، کاهش نفوذ و گسترش آتش‌سوزی، با در نظر گرفتن اهداف طرح، عملیات پرورشی نظیر، تنک کردن، آزاد سازی، هرس، پاک کردن در مناطق آلوده انجام خواهد گرفت.

وی ادامه داد: در برخی از عرصه‌های جنگلی منطقه توجه به تعداد بسیار زیاد نهال‌ها و پایه‌های خشک شده، عملیات پرورشی در قالب برش‌های اصلاحی و بهداشتی و حذف شاخه‌های خشک و هرس پایه‌های بادامشک پیش بینی شده که متناسب با اعتبار همه ساله اجرا می‌شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی یکی دیگر از برنامه‌های اصلاحی و احیایی مقابله با خشکسالی و کاهش اثرات آن در استان را پیشگیری و کنترل آفات و بیماری‌ها عنوان کرد و متذکر شد: آموزش نیروهای محافظ جهت شناسایی آفات و آشنایی با نحوه خسارات آنها، آشنایی مجریان با شیوه گزارش دهی، تهیه لوازم و ادوات کنترل نظیر قیچی، داس، تبر، سمپاش پشتی موتوری بر اساس نظرات کارشناسان متخصص در این قسمت انجام می‌شود.

»تیشه «تَشی به گونه‌های جنگلی

نصرآبادی با بیان اینکه بیشترین خسارت آفات، ناشی از آفات مربوط به جوندگان تشی و خرگوش است، بیان کرد: به تناسب اعتبارات اقداماتی شامل سنگ‌چینی اطراف درختان در مناطق آسیب پذیر، فنس کشی اطراف نهال‌های کاشت شده با استفاده از تور مرغی، استفاده از سلاح بیهوشی با تجهیزات مربوطه و ادوات زنده گیری و سایر ملزومات با همکاری اداره کل محیط زیست و دفع تشی با استفاده از سلاح و مهمات و..... با همکاری اداره کل محیط زیست انجام می‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه به دلیل خشکسالی‌های مکرر و آفات و بیماری‌های جنگلی نظیر هجوم تشی بخش وسیعی از اراضی و ذخیره گاه‌های جنگلی استان بویژه گونه بنه (با قدمت بیش از ۵۰۰ سال) و بادامک (از ۱۰ ذخیره گاه استان یک مورد کاملاً خشک شده و ۴ مورد آسیب شدید دیده است) و تقریباً در کلیه رویشگاه‌های استان درختان به صورت پراکنده بالغ بر ۳۰ درصد آسیب دیده است، بیان داشت: متأسفانه اعتبارات اختصاص داده شده در سطح ملی و استانی بسیار ناچیز بوده به طوری که در دو سال اخیر هیچ‌گونه پروژه احیایی در بخش جنگل انجام نشده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی پیشنهاد کرد: برای حفظ گونه‌های جنگلی موجود استان بویژه گونه بنه که اهمیت آن در اقلیم بیابانی استان کمتر از بلوط غرب نمی‌باشد در دستور کار قرار گیرد و در اسرع وقت مشابه طرح مقابله با خشکیدگی بلوط غرب، طرح مقابله با خشکیدگی گونه‌های بنه و بادامشک در این رویشگاه‌ها نیز تهیه و اجرا شود که این مهم نیازمند پیگیری‌های ویژه به منظور تخصیص ردیف اعتبار ملی برای استان می‌باشد.

نصرآبادی با اشاره به اینکه مساحت کل جنگل‌های استان ۶۲۷ هزار و ۷۲۲ هکتاراست، خاطرنشان کرد: حدود ۸۰ هزار هکتار از این جنگل‌ها خسارت دیده یعنی کاملاً خشک نشده است.