سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

، براساس پیش بینی‌های سازمان هواشناسی کشور امسال بارندگی های خوبی را در اکثر نقاط کشور شاهد خواهیم بود.

خراسان جنوبی بیش از ۲۰ سال است که درگیر خشکسالی‌ست و این بارندگی ها می‌تواند نقطه امیدی برای مردم استان به ویژه کشاورزان باشد.

اما در این شرایط خشکسالی، فقر پوشش گیاهی و شرایط خاص توپوگرافی سبب شده تا مردم با هشدارهایی که سازمان هواشناسی در مورد بارندگی ها در سال زراعی جاری داده نگران شوند.

بیشتر بارندگی ها در خراسان جنوبی با توجه به عواملی که ذکر شد تبدیل به رواناب و سیل  شده و به طور حتم خسارت زا خواهد بود.

خشکسالی ها سبب شده تا برخی از افراد به مسیر رودخانه ها تعدی کرده و  در این مکان‌ها اقدام به ساخت و ساز کنند که به طور حتم این تخلف ها مشکلات در پی خواهد داشت. 

حال با این مقدمه این پرسش به ذهن متبادر می شود که خراسان جنوبی چقدر برای این بارندگی ها آمادگی دارد؟

آن طور که محمد علی آخوندی، مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی امروز اظهارداشت: همچنان که اطلاع رسانی خوبی صورت گرفته پیش بینی ها براساس افزایش بارندگی در مناطق مختلف دنیا به همراه افزایش دما خواهد بود که در کشور ایران نیز نقاط غربی شمالی و ساحلی باران خوبی خواهد داشت.

وی با بیان اینکه در خراسان جنوبی پیش بینی شده میزان بارندگی ها بالاتر از نرمال بلندمدت باشد، افزود: پیش بینی شده میزان بارندگی ها بین ۱۰ تا ۲۰ میلی متر بیشتر از میزان نرمال در بلندمدت در شهرستان های مختلف استان داشته باشیم.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه خراسان جنوبی ۲۰ سال بوده که در خشکسالی قرار دارد و میزان بارندگی نرمال بلندمدت آن در طول سال  ۱۱۰ میلی متر محاسبه می شود، گفت: قبل از خشکسالی ها این میزان نزدیک به ۱۵۰ میلی متر بوده که متأسفانه خشکسالی اثر مستقیمی بر تغییر نرمال بارندگی در دوره بلندمدت استان گذاشته است.

اثرات زلزله خاموش

آخوندی افزود: طبیعت استان خشک و نیمه خشک بوده و تاثیر خشکسالی به عنوان زلزله خاموش باید مورد توجه قرار گیرد.

وی اضافه کرد: برخی از اقدامات مدیریت سیلاب شاید در شرایط کنونی احساس نمی شده اما با هشدارهای هواشناسی دستگاه های تخصصی استان به صورت جد اقدامات لازم را در موقع بحران انجام خواهند داد و آمادگی لازم در این زمینه وجود دارد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی ادامه داد: مردم و به ویژه کشاورزان و متولیان حوزه آب در استان با افزایش مقدار بارندگی نباید سیاست های خود را مبنی بر افزایش استفاده از آب و یا افزایش سطح زیرکشت تغییر دهند  بلکه باید سیاست را در مدریت صرفه جویی داشته و حداکثر استفاده را از آب های موجود را سرلوحه کار خود قرار دهند.

آخوندی با اشاره به اینکه عوامل مختلفی در سیلابی شدن بارندگی ها تاثیرگذار هستند، یادآور شد: باید برای هشدارهای داده شده و احتمال بارندگی های شدید و سیلابی شدن آن برنامه ریزی شود.

سیلابی شدن بارندگی دلیل خسارت

وی ادامه داد: یکی از دلایل خسارت ناشی از بارندگی های شدید و همچنین سیلابی شدن آنها موضوع بندهای نامناسب بوده که موجب افزایش خسارت می شود.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی با بیان اینکه توپوگرافی منطقه خراسان‌جنوبی متفاوت است و پوشش گیاهی درستی ندارد که این امر سبب رواناب و سیلابی شدن بارش ها می شود، بیان داشت: بارندگی ها براساس پیش بینی های صورت گرفته از نیمه آبان ماه تا نیمه دی ماه در شهرهای شمالی استان و از ۱۵ بهمن تا ۱۵ اسفندماه در شهرهای شمالی و شرقی بیشتر خواهد بود.

آخوندی ادامه داد: شرایط استان در بحث ورود توده های هوایی دیده شده است.

وی با اشاره به اینکه پنج روز مانده به شروع بارندگی ها هشدارهای هواشناسی داده می‌شود، گفت: همراهی مردم در موقع بحران یکی از الزامات بوده و باید مردم همراهی لازم را با دستگاه های متولی سیلاب و متولی هشدارها داشته باشند.

اقدامات پیشگیرانه

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی با بیان اینکه کمیته مدیریت سیلاب به ریاست آب منطقه ای در استان تشکیل شده و سازمان مدیریت بحران یکی از اعضای این کمیته است، یادآور شد: برای انجام اقدامات پیشگیرانه باید کارهای تخصصی صورت گیرد که این دستورالعمل از سوی سازمان مدیریت بحران کشور به استانداری ها ابلاغ شده و با اطلاعات تکمیلی به فرمانداری ها ارسال شده که در زمان بحران این موارد عملیاتی می شود.
آخوندی ادامه داد: باید به شناسایی نقاط خطر، پاکسازی پل ها و مسیر سیلاب ها توجه ویژه صورت گیرد.

وی، مدیریت بحران را یک مجموعه فرابخشی دانست و افزود: دستگاه های تخصصی زیرمجموعه این سازمان بالغ بر ۴۰ دستگاه عملیاتی مستقیم هستند در حالی که بخش خصوصی و مردم در برابر این قانون موظف به یک سری از اقدامات هستند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی بیان داشت: وظیفه مدیریت بحران ابلاغ آیین نامه ها و دستورالعمل ها و همچنین نظارت بر عملکرد دستگاه ها است.

آخوندی از مردم خواست هر مورد مشکلی در مواقع بحران به فرمانداری ها به عنوان دستگاه های متولی مدیریت بحران اطلاع رسانی کنند که بلافاصله مورد بررسی قرارگیرد.

وی با بیان اینکه به محض اینکه شرایط بحرانی به وجود آید امور اداری آن توسط سازمان مدیریت بحران سازماندهی می شود، اضافه کرد: کمیته مربوط در استان تشکیل شده و برنامه ریزی های لازم صورت گرفته و استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی نیز در دستور کار است.

مشخص شدن نقاط پرحطر

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: نقاط پرخطر مشخص شده و مجموعه اقداماتی که موجب کاهش خسارت ها شود در دستور کار بوده ولی این امور بدون همکاری مردم امکان پذیر نیست.

علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهارداشت: خراسان جنوبی حدود ۲۳ سال است که خشکسالی را تجربه می کند و وضعیت فقر پوشش گیاهی، وجود طوفان ها و گرد و خاک‌ها و توسعه بیابان ها ناشی از این موضوع بوده است.

وی تصریح کرد: وضعیت پوشش گیاهی در استان ضعیف بوده و همین امر سبب می شود تا در زمان بارندگی حتی با بارش های کم شاهد جاری شدن روان آب ها باشیم.

ضریب خطر پایین سازه‌های آبخیزداری

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اقداماتی خوبی که در حوزه آبخیزداری در استان صورت گرفته است، گفت: سازه های آبخیزداری در استان اغلب سازه های کوچک و پراکنده بوده و زیر ۷ تا ۸ متر ارتفاع دارند و همه دارای طرح مطالعاتی بوده و ضریب خطر آنها بسیار پایین است.

نصرآبادی با بیان اینکه طراحی بندهای خاکی که توسط منابع طبیعی اجرا  می شود ۵۰۰ ساله دیده می شود، یادآور شد: بنابراین بسیار بعید است که اتفاقی مبنی بر تخریب آنها در موقع ورود روان آب ها صورت گیرد مگر اینکه در بالادست آنها به صورت غیر تخصصی کشاورزان و روستائیان اقدام به ایجاد بندهای خاکی کرده باشند.

وی با اشاره به اینکه سازه های آبخیزداری که توسط منابع طبیعی احداث می شود لوله گذاری شده و نظارت بر مسدود شدن آنها وجود دارد، بیان داشت: در مورد سازه های غیرمجازی که توسط افراد بدون تخصص ایجاد می شود حکم تخریب بوده بنابراین نگرانی برای مردم در این زمینه وجود ندارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی افزود: مدیریت جامع آبخیزداری می‌تواند در کاهش آسیب های سیلاب به ویژه در جنگل ها و مراتع تأثیرگذار باشد.

نصرآبادی ادامه داد: ادامه اجرای طرح های آبخیزداری و ایجاد این گونه سازه ها بهترین گزینه جهت پیشگیری و کاهش اثر سیلاب ها هستند.

وی در پایان با ابراز امیدواری از اینکه بارندگی های پیش بینی شده بتواند موجب آبگیری خوب سازه های آبخیزداری در استان شود تا مقداری جبران کننده کاهش دبی آب در استان باشد.

خالی بودن ۹۰ درصد ظرفیت سدها

سید سعید پوجعفر، معاون حفاظت و بهره براداری شرکت آب منطقه ای خراسان‌جنوبی نیزدر این خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهارداشت: سدهای بزرگ استان زیر مجموعه وزارت نیرو است که در مجموع حجم این مخازن ۷۴ میلیون متر مکعب است که ۹۰ درصد از این حجم خالی بوده و کمتر از ۸ میلیون مترمکعب از حجم سدهای استان پر است.

وی با اشاره به به هفت سد استان گفت: این سدها شامل سد شهید پارسا در سرایان با حجم به طور کامل  خالی، سد حاجی‌آباد در قاین با حجم به طور کامل خالی، سد رزه در اسدیه با حجم دخیره ۲۲ میلیون مترمکعب تنها دارای ۵ میلیون مترمکعب آب، سد سیاهو در سربیشه با حجم ذخیره آبی به طور کامل خالی، سد فرخی در قاین ۸۰ درصد حجم آن خالی و همچنین سدهای نهرین و سد دره در طبس می شود.

معاون حفاظت و بهره براداری شرکت آب منطقه ای خراسان‌جنوبی افزود: این سدها مشکلی برای پیش بینی های بارندگی نداشته و قابلیت مهار سیلاب‌ها و روان آب‌های قابل پیش‌بینی در استان را دارد و امیداست با ذخیره‌سازی آب در این سدها بخشی از مشکلات کم آبی در استان مرتفع شود.

پورجعفر اضافه کرد: مشکلی که در این زمینه مطرح می شود مربوط به بندهای خاکی بوده که توسط مردم و منابع طبیعی ایجاد شده که گاهی جلسات آموزشی و توجیهی برای آگاهی مردم از خطرات احتمالی از طریق دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی داده شده است.

رسوب‌گذاری بندها

وی بیان داشت: در مورد بندهای خاکی احداث شده توسط منابع طبیعی و سازمان جهاد کشاورزی نیز در سال گذشته یک نوبت بازدید همراه کارشناسان این ادارات و شرکت آب منطقه‌ای از محل احداث این بندها انجام و مشکلات احصاء شده که از جمله مشکلات برخی از این بندها موضوع رسوب گذاری بوده که برخی به دلیل مشکل اعتباری و برخی قابلیت رسوب برداری را ندارند.

معاون حفاظت و بهره براداری شرکت آب منطقه ای خراسان‌جنوبی در رابطه با لایه روبی بستر رودخانه‌‌ها گفت: در دو سال گذشته حدود یک هزار و ۸۰۰ هکتار مسیر رودخانه های اصلی از طریق شرکت آب منطقه ای استان با اعتباری بالغ بر ۱۱ میلیارد تومان لایه روبی شده است.

ساخت و سازهای غیرمجاز در مسیل ها

پورجعفر با اشاره به ساخت‌وسازهای غیرمجاز در مسیل رودخانه‌ها و یا استفاده برخی از روستاییان و کشاورزان از بستر رودخانه‌ها که در حال حاضر خشک هستند، افزود: با حکم قضایی هر کجا ساخت و ساز غیرمجازی در مسیر رودخانه ها در استان وجود دارد تخریب شده و برخی از این پرونده ها در مرحله کارشناسی هستند که تعیین تکلیف خواهند شد.

وی ادامه داد: مردم می‌توانند در صورت مشاهده هر گونه تخلفی در این زمینه موضوع را با شماره‌گیری ۳۲۴۴۵۵۹۰ شرکت آب منطقه ای استان گزارش تا مورد بررسی قرار گیرد.

معاون حفاظت و بهره براداری شرکت آب منطقه ای خراسان‌جنوبی در پایان به مردم توصیه کرد: اگر روستاییان و کشاورزان بندهایی را ساخته اند به طور حتم از آنها بازدید کنند و اگر مشکلی دارد مرتفع سازند تا در موقع بارندگی شدید این بندها شکسته نشوند و منجر به ایجاد  سیلاب و خسارت شود.

پورجعفر ادامه داد: همچنین توصیه می شود در بحث سرریز بندها اقدامات لازم صورت گیرد تا اگر بارندگی های زیادتر از حجم بندها وجود داشته باشد از طریق سرریز خارج شود.

وی در خصوص ساخت و سازها و دپوی درختان خشک در مسیل رودخانه ها خاطرنشان کرد: در این رابطه نیز مردم باید دقت داشته باشند که این عوامل خطرآفرین بوده چون در موقع سیلاب سبب انسداد پل ها شده و منجر به خسارت خواهد شد بنابراین باید اطلاع رسانی لازم در این زمینه صورت گیرد تا از خسارات احتمالی پیشگیری شود.

توصیه به روستاییان

معاون حفاظت و بهره براداری شرکت آب منطقه ای خراسان‌جنوبی از روستاییان خواست تا سر قنواتی که داخل مسیر رودخانه ها قرار دارند را ببندند تا در هنگام بارندگی شدید گل و لای داخل قنوات نرود تا مجبور به لایه روبی آن شده و هزینه اضافی برایشان به بار آورد.