سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

ذخیره‌گاه جنگلی یک عرصه جنگلی است که به دلایل اکولوژیک و یا دخالت‌های انسانی دچار نقصان بوده و با خطر انقراض روبرو می‌باشد و با تجربه به اینکه چنین پدیده‌ای نابودی تنوع بیولوژیک را در زیست کره به دنبال خواهد داشت می‌طلبد به منظور جلوگیری از چنین روندی برنامه‌ای را در جهت حفاظت از بین مناطق و به منظور استمرار تجدید حیات مدنظر داشت.

حفظ تنوع ژنتیکی به منظور تضمین و سرمایه گذاری برای آینده بوده و در روی زمین حدود ۲۵ هزار گونه گیاهی و بیش از یک هزار گونه جانوری در خطر نابودی کامل قرار دارند که تمامی گونه‌های گیاهی و جانوری در خطر انقراض در کشورهای رو به توسعه یافت می‌شود.

ایران با داشتن متنوع‌ترین اقلیم‌های زیستی و دارا بودن دامنه ارتفاعی متغیر یکی از برجسته‌ترین کشورهای دنیا از نظر تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری محسوب می‌گردد و به همین دلیل اکوسیستم‌های طبیعی کشور از کانون‌های مهم اکوسیستم‌های طبیعی منحصر به فرد در قاره وسیع آسیا محسوب می‌شود و از سوی دیگر وجود اکوسیستم‌های تکامل یافته تر مانند منطقه خزری، ایران را به عنوان یک ذخیره گاه ارزشمند گیاهی معرفی می‌کند.

جنگل‌های استان خراسان جنوبی، در قسمت‌های کوهستانی و مرتفع به دلیل وجود ارتفاعات، جنس خاک، تغییرات میزان بارندگی و تبخیر و.... میکروکلیماهای خاصی از گونه‌های با ارزش جنگلی ناحیه رویشی ایران را تشکیل می‌دهند.

جنگل‌های استان جز منطقه اکولوژیکی ایران تورانی بوده که مساحت آن ۶۲۷ هزار و ۷۲۲ هکتار، حدود ۴.۴ درصد جنگل‌های کشور، ۵.۱۳ درصد جنگل‌های ناحیه رویشی ایران تورانی و ۳.۴ درصد مساحت عرصه‌های منابع طبیعی استان خراسان جنوبی را به خود اختصاص داده که از این میزان ۳۱۱۳ هکتار را جنگل‌های نیمه انبوه (پوشش ۵۰-۲۵ درصد) و۶۲۴۶۰۹ هکتار را جنگل‌های تنک (۲۵-۵ درصد) به خود اختصاص داده است.

علاوه بر آن تعداد محدودی درخت و درختچه از گونه کهور در شهرستان خوسف از جنگل‌های ناحیه خلیج عمانی نیز در استان وجود دارد که به لحاظ داشتن ویژگی‌های خاص علیرغم وسعت اندک فعلی از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار می‌باشند که طی ادوار گذشته به دلایل گوناگونی نظیر رشد و توسعه جمعیت، تغییر کاربری اراضی، دامداری، تأمین انرژی و سوخت و… از مساحت و کیفیت آنها کاسته شده است.

در سال‌های اخیر در استان جنگل‌کاری با نهال صورت می‌پذیرد که با توجه به رشد مناسب نهال در نهالستان و مراقبت‌های ویژه نظیر هرس ریشه، این پروژه در استان از موفقیت قابل قبولی برخوردار بوده است.

البته اثرات طولانی بودن فصل خشک و تغییرات ایجاد شده در اکوسیستم‌های جنگل‌های تخریب یافته و بالا بودن میان تبخیر و افزایش عمق خشک خاک میزان افزایش افت نهال را نباید از نظر دور داشت.

استان خراسان جنوبی نیز به علت قرار گرفتن در حاشیه کویر لوت و شرایط اقلیمی خاص و افزایش دوره بازگشت خشکسالی و استقرار این گونه در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور و متعاقب آن شرایط نامناسب بستر کاشت که منجر به عدم انجام مراقبت‌های لازم بعد از غرس نهال می‌شود و سرشت اکولوژیکی خاص این گونه از نظر کاشت و مراقبت‌های بعدی متأسفانه جنگل کای با نهال در مناطق جنگلی و استقرار این گونه بسیار سخت و دشوار است.

گفتنی است بر اساس آمار ارائه شده از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی از ابتدای تأسیس استان بالغ بر ۱۵۰۰ هکتار پروژه توسعه جنگل با نهال با گونه‌های بادامک، بنه، ارغوان، بادام و.... و بالغ بر ۲۸۰۰ هکتار پروژه توسعه جنگل با بذر با گونه‌های بنه و بادامک انجام شده است.

روز نهم مردادماه به عنوان روز جهانی جنگلبان ثبت شده که در همین خصوص به سراغ یکی از جنگلبانان با سابقه آقای پیمان مکتب داران، جانشین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی رفته تا بیشتر با کار مأموران حفاظت منابع طبیعی و جنگلبانان آشنا شویم.

بیشترین تخلفات در عرصه‌های منابع طبیعی استان

پیمان مکتب داران اظهار کرد: در خراسان جنوبی به نسبت وسعت در هر یک از شهرستان‌ها بین دو تا شش نفر مأمور حفاظت منابع طبیعی وجود دارد و به انجام مأموریت‌های سازمانی خود می‌پردازد.

وی تصریح کرد: هر مأمور حفاظتی بر اساس بلوک بندی که انجام شده عرصه مشخصی را تحویل و در همان عرصه به صورت روزانه و در مناطق حساس طی چند نوبت و حتی به صورت شبانه اقدام به کشت‌زنی می‌کند.

جانشین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه بیشترین میزان تخلفاتی که مأموران حفاظت منابع طبیعی با آن در شهرستان‌های مختلف استان روبرو هستند گفت: بیشترین تخلفات در بیرجند، سربیشه و خوسف بحث زمین و چرای غیرمجاز دام، قاین بحث ساخت و سازهای غیرمجاز در عرصه‌های منابع طبیعی و اراضی ملی و همچنین در بیرجند، سربیشه و درمیان تخلفات ماده ۵۵ بیشتر بوده و در مابقی شهرستان‌ها بحث چرای غیر مجاز دام جز بیشترین تخلفات می‌باشد.

نیاز به ۴۸۰ نیرو در یگان حفاظت منابع طبیعی استان خراسان جنوبی

مکتب داران با بیان اینکه تمام موارد مأموریتی مأموران حفاظت منابع طبیعی در عرصه‌هایی که به هر یک از مأموران تحویل داده می‌شود مشخص است، بیان داشت: طبق فرم صورت جلسه‌ای سازمان حفاظت از محدوده‌های معدنی، مناطقی که نهال کاری شده و طی چهار سال غرق اعلام می‌شوند، جلوگیری از قاچاق و حمل برخی از اقلام طبیعی همچون چوب و برخی از گونه‌های گیاهی همچون کما و غیره، جلوگیری از تصرف اراضی ملی، جلوگیری از چرای غیر مجاز دام و غیره جز مأموریت‌های اصلی مأموران حفاظت منابع طبیعی محسوب می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد مأموران حفاظتی منابع طبیعی فعال در استان ۳۶ نفر هستند، افزود: بر اساس استانداردها کمبود نیرو در یگان حفاظت منابع طبیعی وجود دارد که طبق استانداردها نیاز به ۴۸۰ نیرو حفاظتی در استان وجود دارد.

جانشین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی ادامه داد: حفاظت از جنگل، بیابان و مراتع جز عرصه‌های حفاظتی مأموران حفاظت منابع طبیعی است.

کمبود تجهیزات مأموران حفاظت منابع طبیعی در استان

مکتب داران اضافه کرد: طبق آنچه سازمان تعریف کرده مأمور حفاظتی ملبس به لباس پلنگی و دارای تجهیزات انفرادی همچون باتون، افشانه، دستبند و غیره بوده که یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری زیر نظر پلیس پیشگیری نیرو انتظامی است.

وی با بیان اینکه چون تجهیزات ما محدود بوده این تجهیزات را در خودروها و برخی از آنها تنها در فرماندهی مستقر هستند، یادآور شد: مأموران حفاظت منابع طبیعی اکثراً به وسیله موتورسیکلت به کشت‌زنی می‌پردازند و در فصول سرما از طریق ماشین‌ها کشت زنی انجام می‌گیرد.

جانشین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در مورد پرداخت به موقع حقوق کارکنان حفاظت منابع طبیعی گفت: خوشبختانه نزدیک چهار سال بوده طبق قانون کار حقوق و مزایای مأموران به موقع پرداخت می‌شود.

تجربه‌های سخت و خاطره ساز

مکتب داران با اشاره به اینکه از همان ابتدا که وارد سازمان منابع طبیعی شده‌ام جز مأموران حفاظت بوده‌ام و در حال حاضر بیش از ۱۸ سال در این شغل سابقه دارم، افزود: از سال ۸۵ یگان حفاظت منابع طبیعی تشکیل شد.

وی به برخی از خاطرات سخت خود در حین مأموریت در عرصه‌های منابع طبیعی استان اشاره داشت و یادآور شد: درگیری با متخلفان چرای غیرمجاز دام و متخلفان اراضی ملی، تجربه زمستان‌های سخت و گیر افتادن در جاده‌ها و همچنین طی کردن مسافت‌های طولانی برای پیدا کردن کمک از جمله این خاطرات است.

جانشین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی ادامه داد: در حال حاضر نسبت به چند سال گذشته کار مأموران شفاف‌تر و روشن‌تر شده و آگاهی مردم نسبت به مأموریت یگان حفاظت بیشتر شده که سبب گشته تا تعداد پرونده‌های تخلف کاهش یابد.

مکتب داران بیان داشت: اگر چه همکاری با مأموران حفاظت محیط زیست وجود دارد اما با توجه به اینکه مأموریت‌های این دو سازمان با یکدیگر متفاوت بوده عرصه‌های مأموریت مشخص می‌باشد.

وی با اشاره به اینکه در سال ۹۶ بعد از گذشت ۱۰ سال از تشکیل یگان حفاظت قرار شد روزی را به عنوان روز جنگلبان در تقویم گذاشته شود بنابراین روز ۹ مردادماه با این نام نامگذاری شده است، تصریح کرد: اولین جلسه تجلیل از جنگلبان نمونه کشور در تهران برگزار و از هر استان دو نفر به عنوان جنگلبان نمونه سازمان معرفی شدند و بعد از آن زمان هر سال این مراسم برگزار می‌شود.

جانشین فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی ادامه داد: امسال قرار است به صورت استانی از پاسگاه‌های شهرستان‌ها بازدید و جنگلبان‌ها تقدیر و تشکر شود.